The Power of Words

Een mooi begin van de week

Anatomie van een Financiele Ramp

Op 13 april verscheen het onderzoeksrapport van  een commissie van de Amerikaanse Senaat over de financiele crisis. Na twee jaar onderzoek heeft de commissie een rapport opgesteld van bijna 700 pagina's, met nog eens 5800 pagina's ondersteunend materiaal.
Het rapport bouwt voort op de uitkomsten van vier eerder gehouden hoorzittingen in April 2010 waarbij er vier aspecten van de crisis zijn onderzocht aan de hand van gedetailleerde case studies.
Dat zijn:

1. Risicovolle hypotheekverstrekking, waarbij Washington Mutual als voobeeld dient;
2. Falend toezicht op deze instelling door het Office of Thrift Supervision
3. Misleidende ratings uitgegeven door Moody's en Standard & Poor's op hypotheek gerelateerde beleggingsprodukten
4. Verkoop van deze gestructureerde financiele produkten aan de hand van Goldman Sachs en Deutsche Bank.

De voorzitter van de commissie, senator Carl Levin is opvallend scherp in zijn eindoordeel: "Our investigation found a financial snake pit rife with greed, conflicts of interest, and wrongdoing."
Voor wie de hoorzittingen heeft gevolgd, bevat het rapport weinig nieuws, behalve dat er nieuw bewijs wordt aangedragen voor het misleiden van beleggers door zakenbank Goldman Sachs. Deze bank zou volgens de commissie gespeculeerd hebben tegen eigen fondsen die aan hypotheken gelieerd waren. Ook zou de bank bij een hoorzitting van het Congres gelogen hebben.

Voor mij is het echte nieuws van dit rapport de enorme hoeveelheid materiaal die beschikbaar is gekomen en de zeer gedetailleerde beschrijving van de onderzochte praktijkgevallen. De subtitel van het rapport is niet voor niets "Anatomy of a Financial Collapse." Anatomie betekent letterlijk de leer van de bouw van het menselijk lichaam, maar heeft ook de betekenis van het analyseren van een zaak naar de samenstellende onderdelen.
Wat dat betreft biedt deze anatomische les een fascinerende inkijk op de handel en wandel van de financiele sector, de toezichthouders en de kredietbureau's. Toegegeven, de beschreven gevallen beschrijven een beperkt aantal aspecten en hebben zeker geen betrekking op de financiele sector in zijn geheel.
Het gaat hier echter wel om zaken als eerlijkheid, verantwoordelijkheid en en vertrouwen die op een schandalige manier zijn geschonden.
Daardoor is ook ons land in een ernstige crisis terechtgekomen en mag de belastingbetaler uiteindelijk de rekening betalen. Voor wie wil weten hoe dat zo gekomen is kan ik dit rapport van harte aanbevelen.

Daarbij is het ook nog eens amusant om te lezen vanwege de vele smakelijke achtergrond verhalen.
Zo is er de kredietaanvraag van een Mariachi zanger die beweerde een inkomen te hebben van 6 cijfers. De betrokken medewerker van Washington Mutual kon dat inkomen niet verifieren maar maakte een foto van de zanger in zijn kostuum voor zijn huis. Deze foto belandde in het kredietdossier en het krediet werd vervolgens goedgekeurd.

De Europese Commissie en Corporate Governance

Eurocommissaris Michel Barnier is een druk baasje. Na zijn diepgravende rapport over de toekomst van het accountantsberoep is er nu een nieuw discussiestuk over corporate governance.
Zoals de commissaris zelf zegt:

"In de huidige economische situatie moeten we er meer dan ooit voor zorgen dat bedrijven goed worden bestuurd en consequent, betrouwbaar en duurzaam handelen. Te veel kortetermijndenken in het verleden heeft desastreuze gevolgen gehad. Daarom hebben wij vandaag het startschot gegeven voor een debat over de doeltreffendheid van het bestaande corporate-governancekader. Het is vooral van belang dat bedrijfsraden doeltreffender functioneren en dat aandeelhouders hun verantwoordelijkheden ten volle opnemen."

Omdat ik al meer dan tien jaar werkzaam ben op het gebied van corporate governance is een dergelijk initiatief op het eerste gezicht welkom. Daardoor wordt het vakgebied weer eens goed op de kaart gezet en dat is mooi meegenomen.
Toch ben ik uiterst sceptisch over dit initiatief want er is geen enkele reden voor.


Allereerst zie ik nu niet bepaald voldoende aanleiding om tot Europese wetgeving op dit gebied te komen. Barnier stelt dat op zelfregulering gebaseerde corporate governance niet zo doeltreffend is gebleken als mogelijk. Waar dat op gebaseerd is wordt echter niet vermeldt.
Ook het argument dat er te veel kortetermijndenken is geweest is empirisch niet echt aangetoond.
Wat dan wel de echte reden is voor dit initiatief ontgaat mij dan ook enigszins.
Cynisch gesproken zou je kunnen zeggen dat zoals gebruikelijk de politiek weer overreageert op een crisis, net zoals daarvoor bij de boekhoudschandalen.
Nu gaat het hier nog om een raadpleging, maar duidelijk is wel dat de Europese Commissie met nieuwe wetgeving zal komen.


Dat is ook mijn tweede bezwaar tegen dit initiatief. In veel Europese landen zijn er al nationale corporate governance codes in werking die goed zijn afgestemd op de lokale situatie. Ik zie niet in dat een nieuwe Europese Code hier nog niets van betekenis aan kan toevoegen.
Integendeel zelfs, want een overkoepelende Europese Code, is mogelijk goed voor de status van Brussel, maar kan niet goed functioneren vanwege de grote verschillen in wetgeving en aandeelhoudersstructuur in de Europese landen.


Een derde bezwaar is dat Barnier van mening is dat het "pas toe of leg uit" principe niet goed functioneert in Europa. Daarvoor wordt verwezen naar een recente studie op dat gebied, maar de eerlijkheid gebiedt me om te zeggen dat deze studie niets anders is dan een samenvatting van de antwoorden op een eerdere raadpleging over corporate governance van financiële instellingen. Dat is nu niet bepaald hard empirisch bewijs te noemen.
Toch wordt op basis hiervan gesteld dat er op Europees niveau wettelijke maatregelen nodig zijn om een einde te maken aan vrijwillige gedragscodes.
Daarbij is het ook nodig dat er gedetailleerd wordt uitgelegd hoe en waarom er van een bepaling in de gedragscode wordt afgeweken.
Het argument van de Commissie is dat veel van de huidige problemen te wijten zijn aan een misverstand over de aard van de gewenste uitleg.


Laat ik helder zijn, als we op basis van dit soort opportunistische bureaucratische argumentatie, met nieuwe wetgeving worden geconfronteerd, zijn we op de verkeerde manier bezig. Dit zeker gezien onze internationale concurrentiepositie, want ik zie bij andere werelddelen helemaal niet de noodzaak voor een nieuwe gedragscode op het gebied van Corporate Governance.
Waarom heeft bijvoorbeeld de Verenigde Staten helemaal geen gedragscode? Kan meneer Barnier dat nu eens uitleggen?
Om het nog erger te maken wil de Commissie ook nog dat de nationale toezichthouders zoals de AFM en de effectenbeurzen op naleving van de Code gaan toezien.
Zo komen we ook weer in de spiraal van nieuwe wetgeving en overheidstoezicht met bijbehorende kosten en regeldruk en uiteindelijk schade voor onze concurrentiepositie.


Het lijkt er weer op dat men in Brussel een oplossing probeert te verkopen voor een probleem dat niet bestaat. De Europese overheid zit daarmee zelfregulering door het nationale bedrijfsleven in de weg door te proberen elementen uit de nationale codes tot Europese wetgeving te verheffen.
Daarmee wordt de effectiviteit van zelfregulering verminderd.
Dat is uiteindelijk de belangrijkste vraag: willen we zelfregulering of wetgeving?
Tot nu toe was het motto: zelfregulering waar het kan, wetgeving als het moet.
De noodzaak voor nieuwe Europese wetgeving is echter onvoldoende aangetoond door Brussel.


Daarom is mijn conclusie, stop er mee. De huidige situatie van zelfregulering kan best wel beter, maar vergt echt geen Europees ingrijpen.