Ik kan het u zeker aanraden omdat het een mooie intellectuele exercitie is waarin de boodschappen vanuit de renaissance worden vertaald naar lessen die we nu kunnen trekken uit het falen van corporate governance in de kredietcrisis.
Inhoud
Maarten verbindt deze lessen aan boodschappen die te halen zijn uit kunstwerken van de schilder Rafaël Santi die 500 jaar geleden zijn gemaakt in het Apostolisch paleis in Vaticaanstad. De renaissance was een intellectuele beweging die zich in de 15 en 16e eeuw verspreidde over Europa die de oudheid als belangrijke norm stelde voor menselijke waarden. Volgens Hage was de renaissance een periode waarin de klassieke inzichten en wijsgeren werden herontdekt en hij ziet ook in onze tijd de behoefte om weer terug te gaan naar deze wijsheden
Zoals hij zelf zegt:
Het is namelijk mijn stellige overtuiging dat de antwoorden die wij zoeken om een crisis als deze voor de toekomst te voorkomen, niet gezocht moet worden in de techniek van governance en risicomanagement, maar in de mens. En waar kunnen wij de antwoorden beter vinden dan in de bakermat van het humanisme?Al lezend zijn er vele interessante parallellen te trekken met toen en nu en Hage beschrijft deze vol overtuiging en met compassie. Aan het einde van het boek was het voor mij de vraag wat deze interessante intellectuele exercitie ons nu brengt voor de hedendaagse beoefenaren van het vakgebied corporate governance?
Oordeel
Het pleidooi van Hage is dat het vakgebied corporate governance vooral vanuit de gedragswetenschappen bestudeerd zou moeten worden. Governance gaat volgens hem vooral over mensen en minder over structuren en systemen. Governance draait volgens hem om discussie en debat.Misschien is dat ook de reden dat er weinig concrete en praktische aanbevelingen te halen zijn uit dit boek. In een appendix wordt een vertaling gedaan naar een aantal beleidslessen maar deze zijn vooral op te vatten als instrumenten om de benodigde dialoog, discussie en debat binnen governance te faciliteren, zoals Hage zelf zegt op pag. 89.
Ik wil toch wat kanttekeningen plaatsen bij deze boodschap.
Het humanisme zoals dat in Italië van de 15e eeuw op gang werd gebracht door o.a. Petrarca streefde naar een uitgebreide hervorming van het onderwijs met het accent op een combinatie van kennis en deugd. De deugd werd vooral ontleend aan klassieke voorbeelden uit de Griekse en Romeinse oudheid.
Het is zonder meer boeiend om te lezen hoe Hage de vergelijking trekt tussen de denkbeelden uit de renaissance en ons huidig tijdperk. De vraag is dan wel wat we er mee kunnen, geeft dat nu een oplossing voor onze huidige problemen?
Laten we wel zijn, de verlichte denkbeelden uit die tijd waren slechts voorbehouden aan een kleine elitaire klasse, de bovenlaag van een strikt autoritaire samenleving. Dat is m.i. een magere basis om wijze lessen te trekken uit het verleden.
Het is maar de vraag of de verheerlijking van het denken vanuit de oudheid ook nog maar enige houdbaarheid heeft als we kijken naar onze hedendaagse samenleving met zijn eigen problemen. De wereld van Henk en Ingrid, de wereld van bankiers die het werk van God uitvoeren en de wereld van despoten als Eric Staal bij Vestia, een woningcoöperatie met als nobel doel huisvesting voor de sociaal zwakkeren te realiseren.
Een ander vraagpunt is of ons vakgebied nu wel zo nadrukkelijk de moralistische kant moet gaan benadrukken. Natuurlijk moeten we ons goed afvragen of governance structuren wel tot de gewenste balans leiden in de belangen tussen verschillende stakeholders. Het gaat mij echter te ver om er in de voorschrijvende zin allerlei moralistische lessen aan te verbinden.
Een bijzonder mooi artikel van Timmerman in het tijdschrift Ondernemingsrecht uit 2009 ("Grondslagen van ondernemingsrecht') laat dat goed zien. Timmerman geeft een omschrijving van een aantal beginselen die in het ondernemingsrecht worden gehanteerd. Deze beginselen zijn wat mij betreft een uitstekend uitgangspunt om de grondslagen van het ondernemingsrecht duidelijk te maken. Opvallend is ook dat deze beginselen duidelijk maken wat het basisidee is en of dit wel deugt. Timmerman zegt ook dat er twee typen beginselen zijn: decorbeginselen (dat zijn beginselen die die op de inrichting van de vennootschap betrekking hebben) en gedragsbeginselen (hierbij gaat het om gedragsregulering tussen decorstukken. Wie de beginselen van Timmerman leest ziet dat deze gaan over afweging van belangen, transparantie, vrijheid van inrichting en om het grondrecht van eigendom.
Het lijkt weliswaar geen humanistische benadering maar geeft wel een helder beeld van een aantal uitgangspunten bij het vennootschappelijk handelen.
Kern van het recht is een redelijke afweging van belangen, hetgeen ook inhoudt dat men zich van andere belangen dan het eigen korte termijnbelang rekenschap geeft.
Conclusie
Het boek van Hage is een mooi intellectueel betoog. De fraaiheid van het verhaal kan echter niet verhullen dat de inhoudelijke boodschap nogal dun is.
Voorbeeld hiervan zijn de door hem geformuleerde inzichten aan het eind van het boek:
-Governance draait om het stellen van wezensvragen
-Slechts in dialoog valt de waarheid te achterhalen
-Mensen bepalen meer dan structuren
-Diversiteit is bepalend in de governance-dialoog
Het zijn morele boodschappen, die op zich waar zijn maar waarvan niet vaststaat wat dit nu concreet bijdraagt. Anders gezegd: hadden we dit gedaan, hadden we dan geen kredietcrisis gehad?
Het gaat volgens Hage om mensen en minder over structuren en systemen.
Wie het essay van Timmerman leest ziet ook terughoudendheid als het gaat om gedragsbeginselen (ofwel hoe mensen zich zouden moeten gedragen).
Hage stelt dat governance draait om het organiseren van discussie en debat.
Naar mijn mening dient ons vakgebied op basis van empirisch onderzoek te komen tot betere decorbeginselen en terughoudend te zijn in gedragsbeginselen (die we zo mooi best practices noemen).
Geen opmerkingen:
Een reactie posten